جارێكیان واڵتەر بنیامین وتبووی یەكەمین ئەزموونی مناڵ لەگەڵ جیهاندا، تێگەیشتن لەوە نیە كە "گەورەكان بەهێزترن، بەڵكو ئەوەیە كە ناتوانن جادوو بكەن". هەڵبەت ئەم ڕستەیە لە ژێر كاریگەریی بیست میلی گرام مادەی "مۆسكاڵین"دا وتراوە، كە هەڵبەت هیچ لە گرنگییەكەی كەم ناكاتەوە. لەڕاستیدا زۆر ڕێی تێدەچێت ئەو دڵپڕبوونە توندەی جاروبار مناڵان دەگرێتەوە، لەوێوە سەرچاوە بگرێت كە دەزانن ناتوانن جادوو بكەن. هەموو ئەو شتانەی كە مرۆڤ بە هەوڵ و شایستەیی خۆی بەدەستیان دێنێت، دیسان هەر ناتوانن بەختەوەری بكات. ئەوە تەنیا جادووە كە دەتوانێت كارێكی لەو جۆرە بكات. هەڵبەت ئەم مەسەلەیە هیچ زیانێكی نەگەیاندە بلیمەتییە مناڵییەكەی مۆزارت، مۆزارت لە نامەیەكیدا بۆ جۆزێف بۆلینگەر ئاماژەی بۆ ئەم پەیوەندییە ڕازئامێزەی نێوان بەختەوەری و جادوو كردووە: بەڕێزەوەژیان لەگەڵ بەختەوەرانەژیاندا دوو شتی تەواو لێك جیاوازن، دووەمیان شتێكە كە بەبێ جۆرە توانایەكی جادوویی بۆ من مەحاڵ و نەڕەخساوە؛ بەم هۆیەوە، دەبوو شتێكی بەڕاست سەرووسرووشتی(supernatural ) ڕووبدات.
ڕێك وەكو بونەوەرە ئەفسانەییەكان، مناڵان باش دەزانن كە پێویستە بۆ بەختەوەربوون دێوێك لە تەنیشت دەستتەوە لەناو فانۆسەكەتدا هەڵبگریت، یان كەرێكت هەبێت و سكەی ئاڵتونی دەربدات [ئاسكی ئاڵتونی]، یاخود قازێك لە ماڵەكەتدایە و هێلكەی ئاڵتونیت بۆ دەكات. گرنگ نیە لە چ دۆخێكدایت، گرنگتر ئەوەیە جێگە درووستەكەی شارەزا بیت و بزانیت وێردی درووست بڵێیت تاكو بتوانی گرفتەكەت بڕەوێنیتەوە و بەشێوەیەكی درووست بگەیتە ئامانجەكەت. جادوو ڕێك بەو مانایەیە كە هیچ مرۆڤێك نیە نرخی بەختەوەریی هەبێت، بەوجۆرەی كە مرۆڤە كۆنەكان دەیانزانی هەرجۆرە بەختەوەرییەكی گونجاو لەگەڵ مرۆڤدا بۆخۆی جۆرە بێشەرمییەكە، هەمیشە جۆرە لوتبەرزی و زیادەڕەوییەكە. بەڵام گەر كەسێك سەربكەوێت و فێڵێك بكات و چارەنووس بەجۆرێك لە جۆرەكان بگۆڕێت، گەر بەختەوەری پەیوەست بێت بە شتی ترەوە نەك ئەوەی كە مرۆڤە، بەڵكو شتانێكی وەك گوێزێكی جادووییەوە یان جۆرە وێردێك- تەنیا و تەنیا ئەو كاتەیە كە مرۆڤ دەتوانێت بە ڕاستی و سەركەوتووانە خۆی بە بەختەوەر بزانێت.
ئەو عەقڵە مناڵانەیەی كە پێی وایە بەختەوەری شتێك نیە شایستەی بیت، هەمیشە ڕووبەڕووی ناڕەزایی ئەخلاقیاتی ڕەسمی بۆتەوە. بۆنمونە، با گوێ لە قسەكانی "كانت" بگرین، ئەو فەیلەسوفەی كە كەمترین توانای هەبوو بۆ تێگەیشتنی جیاوازیی نێوان ژیانی شەریفانە و ژیانی بەختەوەرانە: ئەو شتەی كە لە مرۆڤدا تینووی بەختەوەرییە، جۆرێك خوو یان مەیل (inclination)ـە، ئەو شتەشی كە ئەم مەیلە لە دۆخی بوونی سەرەتایی مرۆڤدا سنوردار دەكات، عەقڵە. بەڵام ئێمە (یان ئەو مناڵەی كە لەناو ئێمەدایە) نازانێت چی لەو بەختەوەرییە بكات كە شایستەی بووین. چ كارەساتێكە ژنێك خۆشی دەوێن كە شایستەین! چەندیش وەڕزكەرە ئەو بەختەوەرییەی وەكو پاداشتی كارێك وەری بگرن كە ئەنجامتان دابێت.
هەركەسێك زانیی بەختەوەرە، ئیدی پێشوەخت دەستی لە بەختەوەریی خۆی هەڵگرتووە. ئەمە بەو مانایەیە كە بەختەوەری پەیوەندییەكی پارادۆكسانەی بە سوبێكتەكەی خۆیەوە هەیە
ناكرێت هەروا بە سادەیی بگوترێت ئەو ئەڵقەیەی كە بەختەوەری بە جادووەوە دەبەستێت، نائەخلاقییە. لە ڕاستیدا ئەم ئەڵقەیە جۆرە ئەخلاقێكی باڵاترە، ئەم مەسەلەیە دەكرێت لە ڕێگەی بنەمایەكی دێرینەوە بخرێتەڕوو، ئەو بنەمایەی كە دەڵێت: هەركەسێك زانیی بەختەوەرە، ئیدی پێشوەخت دەستی لە بەختەوەریی خۆی هەڵگرتووە. ئەمە بەو مانایەیە كە بەختەوەری پەیوەندییەكی پارادۆكسانەی بە سوبێكتەكەی خۆیەوە هەیە. ئەو كەسەی كە بەختەوەرە ناتوانێت بزانێت كە بەختەوەرە. سوبێكتی بەختەوەری، سوبێكتێكی بۆخۆی per se نیە. ئەو، شێوەی ئاگاییەك (consciousness) یان (conscience)ـی لەبەردەستدا نیە، تەنانەت شێوازە باشەكەی ئەویشی نیە. لێرەدا جادوو بە ڕووكەش جۆرە ئاوارتەیەكە (استپنا‌و)، تاكە شتێكە كە ڕێگە دەدات بەختەوەر بیت و بزانیت بەختەوەریت. ئەو كەسەی لە ڕێگەی جۆرە سیحرێكەوە دەستی بە شتێكدا گەیشتووە، لەوەدا سەركەوتووە كە بە سەلامەتی لەو غیرەتە دەرچێت كە بە ئاشكرا لە هەر جۆرە ئاگابوونێك-لە-بەختەوەریدا نوستووە، چونكە بە مانایەكی تایبەت، ئەو بەختەوەرییەی كە مرۆڤ دەزانێت خاوەنیەتی، چیتر هی ئەو نیە. هەر لەبەر ئەوەشە كە زیۆس خۆی دەكاتە ئامقیتریون و (بەم فێڵە) لەگەڵ ئالكمینی جواندا دەخەوێت، چیتر ئەمە چێژخوازییەك نیە لە پێگەكەی زیۆسدا، تەنانەت بە پێچەوانەی ڕواڵەتی كێشەكەشەوە ئەم چێژە لە پێگەكەی ئامقیتریۆنیشدا ئەنجام نادرێت. چێژ و بەختەوەرییەكەی بەتەواوی لە دەستی سیحر و جادووەكەدایە، تەنیا ئەوەی كە بە فێڵ و تەڵەكەكانی جادوو بەدەست دێت، دەتوانرێت بە ئاگاییەوە و بە شێوەیەكی پەتی چێژی لێ ببینرێت. تەنیا ئەو كەسەی كە سیحری لێكراوە (یان بەر سیحر كەوتووە) دەتوانێت بە لا لێوێكەوە بڵێت "من"، تاكە بەختەوەرییەك كە شایستەی بین، ئەو بەختەوەرییەیە كە تەنانەت خەویشی پێوە نابینین كە شایستەی بین.
ئەم مەسەلەیە هۆكاری كۆتایی ئەو تێڕوانینەیە كە تەنیا یەك ڕێگە لەسەر ئەم زەوییە هەیە بۆ بەدەستهێنانی بەختەوەری: باوەڕبوون بە كاری ئیلاهی و دەركردنی شەوقی ویساڵ لە سەری خۆت( كاتێك كافكا لە گفتوگۆیەكدا بە گۆستاڤ یانوش دەڵێت خەروارگەلێك ئومێد هەیە-بەڵام نەك بۆ ئێمە، جۆرە ئایرۆنییەك ئەم قسەیە دووبارە دەكاتەوە) . ئەم تێزە بەئاشكرا زاهیدانەیە، تەنیا ئەو كاتە جێی تێگەیشتنە كە ئێمە ماناكەی نەك بۆ ئێمە درك بكەین. نەك بۆ ئێمە، بەو مانایەیە كە بەختەوەری هەمیشە هی ئەوانی ترە(بەختەوەری ڕێك بۆ ئێمەیە)، بەختەوەری چاوەڕێی ئێمەیە، بەڵام تەنیا لەو خاڵەدا كە بۆ ئێمە دانەنراوە. واتە بەختەوەری تەنیا بە هۆی جادووەوە دەبێتە نسیبمان. لەو خاڵەدا كە ئێمە كاتێك شتێك بە ناوی چارەنووسەوە جیابكەینەوە، بەختەوەری بەتەواوی ڕێكەوتە لەگەڵ ئەوەی كە ئێمە بتوانین جادوو بكەین، بەتەواوی ڕێكەوتە لەگەڵ ئەو ژێستەی بەكاری دێنین تا ئەو دڵتەنگییە مناڵانەیە بەیەكجاری و هەمیشە ڕیشەكێش بكەین.
ئەگەر وا بێت، گەر هیچ بەختەوەرییەك لە ئارادا نەبێت جگە لە هەستی توانای بە-جادوو-بوون، ئەوا ئەوكات پێناسە ڕازئامێزەكەی كافكا سەبارەت بە جادوو ڕوونتر دەبێتەوە. دەڵێت گەر ئێمە ژیان بە ناوە دروستەكەی بانگ بكەین، ئەوا دێتە پێشەوە، چونكە ژیان خۆی زاتی جادووە كە داناهێنێت و (درووست ناكات) بەڵكو بانگ دەكات. ئەم پێناسەیە لەگەڵ ئەو نەریتە دێرینەی كە كابالیستەكان و پێشبینیكەرەكان و غەیببێژەكان دوای كەوتوون وێك دێتەوە. لەسەر بنەمای ئەم نەریتە، جادوو هەر بە زەروورەت جۆرێكە لە زانستی ناوە نهێنییەكان. هەر شتێك، هەر بوونێك، سەرباری ئەوەی كە ناوێكی ئاشكرای هەیە، ناوێكی شاراوەشی هەیە كە ناتوانین بێباك بە لایدا تێپەڕین. بوون بە جادووگەر، بە مانای زانین و بێداركردنەوەی ئەم سەر-ناوانەیە. بۆیە باسگەلێكی بێ كۆتایی سەبارەت بە ناوەكان (چ فریشتەیی یان شەیتانی) دەگرێتەوە تاكو بەختگرەوە لە دەسەڵاتی تەواوی خۆی دڵنیابێتەوە بەسەر هێزە ڕۆحییەكاندا (گیانەكان و هێزە نادیارەكان-و). بۆ ئەو، ناوە نهێنییەكە تەنیا مۆرێكە، مۆری دەسەڵاتی (جادووگەر) لە -مراندن= و =زیندووكردنەوە-ـی ئەو مەخلوقەی كە ئەو ناوەی هەیە.
بەڵام بە پێی نەریتێكی تر، كە نەریتێكی ڕوونتر و ڕووناكتریشە، ناوە ڕەمزییەكە بەر لەوەی كلیلی چەك داماڵینی شتەكە بێت لە بەرامبەر قسەی جادووگەرەكەدا، "مۆنۆگرامی"یەكە دەبێتە ڕێگری ڕزگاربوونی شتەكان لە زمان. [مۆنۆگرامی واتە پیتی یەكەمی ناوێك یان شتێك كە بە شێوەیەكی ڕازاوە لەسەر جل یان پاكەت هەڵدەكەنرێت]. لە باخی عەدەندا هەموو مەخلوقات بە ناوە نهێنییەكەیانەوە ناودەنران. هەركە ئەم ناوە نهێنییە گۆ دەكرێت، ئیدی هەموو ناوە ئاشكراكان –یان لەڕاستیدا بورجی بابلی هەموو ناوەكان- دەكەونە لەرزە. لە بەر ئەمەشە كە بە پێی نەریتی ناوبراو، جادوو بریتییە لە بانگكردنی بەختەوەری. ناوی نهێنی ژێستێكە كە مەخلوق دەگەڕێنێتەوە بۆ مەسەلە دەرنەبڕراوەكە.
لەم حاڵەتەی دواتریاندا، جادوو جۆرێك نیە لە زانستی ناوەكان بەڵكو ژێستێكە، واتە بەیەكداچوون و ئازاد بوونە لە "ناو". لەبەر ئەمەشە مناڵ هیچ كاتێك هێندەی ئەو كاتە ڕازی و خۆشحاڵ نیە كە زمانێكی نهێنی دادەهێنێت (وەك ئەوەی لە مناڵیی هەر یەكەماندا چ بە تاك و بە زیاتریش زمانێكی تایبەت و سنوردارمان درووست دەكرد و هەر خۆمان لە وشەكانی تێدەگەیشتین-و). بێزاریی مناڵ بەر لەوەی بە هۆی نەزانینی ناوە جادووییەكانەوە بێت، بە هۆی بێ تواناییەوەیەتی لە ئازادكردنی ئەو ناوەی كە بە سەریدا سەپێنراوە. تەنیا ئەو كاتە سەردەكەوێت، تەنیا ئەو كاتە ناوێكی تازە دادەهێنێت كە پاسۆردی بەختەوەریی هەبێت، ئەو وشە نهێنییەی كە بەختەوەریی پێ دەبەخشێت. ناو-هەبوون یان هەبوونی ناو، تاوانباربوونە. عەدالەتیش وەكو جادوو بێناوە. بەختەوەر، بێ ناو، بوونەوەرگەلێك لە پشتی دەروازەكانی سەرزەمینی جادووگەرانەوە دەدەن لە دەرگا، بوونەوەرگەلێك كە تەنیا بە ژێستەكانیان قسە دەكەن. (بە بەراورد بەو ئەهریمەنانەی كە لە پشتی دەرگای ژوورەكەی كافكاوە دەدەن لە دەرگا: "فاشیزم؟!".
0 .:
إرسال تعليق